System monitorowania przewozu

Obecnie trwają prace nad projektem ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów. Pierwotnie udostępniono tekst projektu z dnia 9 listopada 2016 r. Po uzgodnieniach opublikowano kolejną wersję ustawy datowaną na dzień 12 grudnia 2016 r. oraz projekt nowelizacji z tego samego dnia. Jak wynika z uzasadnienia do projektu, w obowiązującym krajowym systemie prawnym brak jest odpowiednika takiej regulacji. Ustawa ta ma być kolejnym aktem prawnym, mającym ograniczyć nieprawidłowości w zakresie podatku od towarów i usług oraz w podatku akcyzowym. Wzoruje się ona na rozwiązaniach wprowadzonych m.in. w Portugalii czy na Węgrzech. Projektodawca powołuje się również na doświadczenia ze stosowania takich systemów nadzoru przemieszczania jak NCTS (dot. procedury tranzytu) oraz EMCS (wykorzystywanego w przemieszczaniu wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy).

Istota systemu

Idea nowych regulacji jest taka, aby na bieżąco, w czasie rzeczywistym, rejestrować i nadzorować przewóz określonych towarów. Ma się to odbywać elektronicznie i przy zastosowaniu systemów satelitarnych. Środki techniczne mające temu służyć, obejmują:

1) elektroniczny rejestr wraz z systemem komunikacyjnym i monitorującym, do którego są przesyłane zgłoszenia, służący do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych ze zgłoszenia, uzupełnienia i aktualizacji zgłoszenia,

2) urządzenie składające się z systemu łączności ruchomej opartego na standardzie GSM-GPRS i pozycjonowania satelitarnego, zwane lokalizatorem.

Projektowana ustawa nałoży na podmioty wysyłające towary, odbierające je i kierujące środkami transportu, obowiązki raportowania do systemu o przewozach realizowanych na terytorium i przez terytorium kraju, m.in. o tym skąd, gdzie i co jest przewożone. Każdy środek transportu objęty monitorowaniem, będzie musiał być wyposażony we wspomniany lokalizator. Wykonywanie obowiązków wynikających z ustawy ma być sankcjonowane karami pieniężnymi, a w przypadku braku lokalizatora środek transportu może być skierowany do wyznaczonego miejsca a towar zatrzymany do wyjaśnienia.

Zakres stosowania systemu

Z treści samej ustawy nie dowiemy się jednak tego, co najważniejsze, a mianowicie przewóz jakiego rodzaju towarów będzie objęty monitorowaniem. W tym bowiem zakresie ustawa przewiduje dla ministra finansów delegację do określenia w drodze rozporządzenia, jaki przewóz temu systemowi nie będzie podlegał. Z projektu takiego rozporządzenia wynika, że wyłączone z systemu będą m.in. środki transportu należące do Sił Zbrojnych, Policji i innych służb. Monitorowaniu mają natomiast podlegać wybrane wyroby akcyzowe (np. alkohol etylowy i produkty ropopochodne) przewożone powyżej określonych limitów (ilościowych lub wartościowych). Wyłączone będą również towary przemieszczane w procedurze tranzytu oraz wyroby akcyzowe w procedurze zawieszenia poboru akcyzy. Jest to zrozumiałe, bowiem przemieszczenia te odbywają się w ramach właściwych systemów (NCTS, EMCS). Wydawać się może, że zakres wyrobów podlegających projektowanemu systemowi, nie jest szeroki. Należy jednak pamiętać o tym, że określanie tego zakresu należy według projektu do kompetencji ministra finansów. Ten, będzie mógł w każdej chwili rozszerzyć działanie systemu monitorującego na inne towary. Może się więc okazać, że przedsiębiorcy którzy nie mają nic wspólnego z wyrobami akcyzowymi, będą musieli z dnia na dzień przygotować się do wykonywania obowiązków związanych z monitorowaniem przewozów. O innych zmianach w zakresie akcyzy i pakietu paliwowego można przeczytać tutaj.

Zastrzeżenia i wątpliwości

Od samego początku projektowane przepisy budzą duże zainteresowanie. Wiele podmiotów włączyło się w proces ich opiniowania, co nie dziwi, gdyż nowe regulacje istotnie wpłynął na działalność uczestników obrotu wyrobami akcyzowymi: od producentów wyrobów akcyzowych, przez dystrybutorów, firmy transportowe i zwykłych kierowców aż do podmiotów zużywających te wyroby w swojej działalności. Większość uczestników procesu opiniowania dostrzega potrzebę wprowadzenia tego systemu, jako sposobu na ukrócenie nieprawidłowości w zakresie obrotu wyrobami akcyzowymi, niemniej podnoszone są również liczne zastrzeżenia i wątpliwości. Najczęściej wytyka się  zbytni pośpiech we wprowadzaniu nowych regulacji, niejasny katalog towarów, których przewóz ma podlegać systemowi monitorowania, czy objęcie również kierowców sankcjami za nieprzestrzeganie obowiązków z tego systemu wynikających.

AKTUALIZACJA

Kolejny projekt ustawy o systemie monitorowania

Rząd udostępnił najnowszą wersję projektu ustawy o systemie monitorowania przewozu towarów, datowaną na dzień 11 stycznia 2017 r. Jest to już trzeci wariant tego aktu – poprzednie z 9 listopada oraz 12 grudnia 2016 r. były przedmiotem dużego zainteresowania. Pojawiło się odnośnie tych projektów wiele opinii i krytycznych zastrzeżeń, choć zasadniczo ocena pomysłu wprowadzenia systemu monitorowania przewozu towarów, była pozytywna. System ten ma być bowiem kolejnym narzędziem mającym ograniczyć nieprawidłowości w zakresie podatku  od towarów i usług oraz w podatku akcyzowym. Aktualna wersja projektu różni się od poprzednich zwłaszcza w dwóch kwestiach.

1. Zgodnie z postulatami wielu podmiotów uczestniczących w procesie legislacyjnym, katalog sytuacji, w których system monitorowania przewozów ma mieć zastosowanie, oraz wyłączeń z niego, został w całości określony w ustawie. Duże bowiem kontrowersje w kontekście zgodności z Konstytucją budziło regulowanie tych kwestii w rozporządzeniu. Na uwagę zasługuje również rezygnacja z kryterium, jakim jest  rodzaj środka transportu (o masie całkowitej powyżej 3,5 tony), którym przewożone są towary, jako mającego  znaczenie dla obejmowania przesyłek systemem monitorowania. Zapisy w tym zakresie budziły bowiem duże wątpliwości interpretacyjne.

2. Według obecnego projektu ustawy, na pojęcie środka technicznego służącego monitorowaniu przewozów towarów, składać ma się jedynie elektroniczny rejestr, do którego mają być przesyłane zgłoszenia przewozu. Zrezygnowano więc z drugiego komponentu systemu, tj.  lokalizatorów, w które obowiązkowo miały być wyposażone środki transportu.

Nieznacznie przedłużono vacatio legis dla tej ustawy. Ma ona wejść w życie nie, jak wcześniej planowano, w dniu 1 lutego, lecz 1 marca bieżącego roku.

Paweł Kaczmarek